نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهرک ملکی‌راد ¹
• نسرین نصر ²
• سیّد کمال کاظمی تبار ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور مرکز ساری، ایران

² استادیار گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

چکیده

استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) گیاهی چندساله است که به دلیل وجود شیرین کننده‌های طبیعی دی‌ترپن‌ها که حدود 20-4 درصد ماده خشک برگ‌های این گیاه را تشکیل می‌دهد، شهرت و اهمیت زیادی پیدا کرده است. از آنجا که تولید استویا ازطریق بذر، نشاکاری، قلمه،کشت بافت انجام می‌شود، بنابراین در پژوهش حاضر به طور خاص به مقایسه ترکیبات این گیاه در شرایط مختلف رشدی شامل شرایط طبیعی و کشت بافت با استفاده از عصاره و اسانس گیاه پرداخته شد. نتایج نشان داد که از بین 55 ترکیب شناسایی شده در عصاره حاصل از کشت بافت، علاوه بر 16 ترکیب مشترک، 39 ترکیب آن صرفا در شرایط کشت بافت مشاهده شد که در عصاره حاصل از گیاه رشد یافته در شرایط طبیعی وجود نداشت. همچنین از بین 70 ترکیب شناسایی شده در عصاره گیاه حاصل از کشت طبیعی، تعداد 54 ترکیب شیمیایی از آن در شرایط کشت بافت مشاهده نشد و مختص عصاره حاصل از گیاه رشد یافته در شرایط طبیعی بود. نتایج آزمایش ترکیبات شیمیایی اسانس نشان داد که تعداد هشت ترکیب مشترک در بین نمونه‌های استویای کشت بافتی و طبیعی وجود داشت. بنابراین از بین 41 ترکیب شیمیایی شناسایی شده در اسانس استویای حاصل از کشت بافت، تعداد 33 ترکیب آن فقط در شرایط کشت بافت مشاهده شد و در اسانس حاصل از گیاه رشد یافته در شرایط طبیعی وجود نداشت. همچنین از بین 164 ترکیب شناسایی شده در اسانس گیاه استویای رشد یافته در محیط کشت طبیعی، تعداد 156 ترکیب شیمیایی از آن در شرایط کشت بافت مشاهده نشد و مختص عصاره حاصل از گیاه رشد یافته در شرایط طبیعی بود. نتایج این تحقیق می تواند در برنامه ریزی تولید متابولیت های ثانویه در شرایط مختلف رشد بکار رود.

کلیدواژه‌ها

• استویا
• کشت درون شیشه‌ای
• گاز کروماتوگرافی